नीलकण्ठ नगरपालिकाभित्र रहेका भाषा, साहित्य, कला, सङ्गीत, संस्कृति, ज्ञानविज्ञान, प्रविधि समाजशास्त्र र दर्शनशास्त्रको सम्वद्र्धन, विस्तार र विकास गरी यसको बहुलतालाई सवलीकरण गर्न नीलकण्ठ प्रज्ञा प्रतिष्ठान गठन भएको छ । यस नगरपालिकाभित्र रहेका सम्पदाहरुको अध्ययन, अन्वेषण गर्न, मौलिकता बनाउने उचित वातावरणको सिर्जना गर्न, विद्वान एवम् प्रतिभाहरुको सम्मान गर्न, सिर्जनात्मक र रचनात्मक कार्यमा सहभागिता बढाउन गतिविधिहरु सञ्चालन गर्न यो संस्था स्थापित भएको हो । यसका काम, कर्तव्य र अधिकार देहाय बमोजिम छन् ।
(१) प्रतिष्ठानको नीति तथा कार्यक्रम तर्जुमा गर्ने,
(२) भाषा, साहित्य, सङ्गीत, कला, संस्कृति, दर्शनशास्त्र, समाजशास्त्र, ज्ञानविज्ञान र प्रविधिको सङ्कलन, संरक्षण, संवद्र्धन तथा अध्ययन अनुसन्धान गर्ने, गराउने,
(३) प्रतिष्ठानका क्षेत्राधिकारभित्रका अनुसन्धानात्मक तथा मौलिक कृति र सिर्जनाको सङ्कलन, प्रकाशन तथा अभिलेखीकरण गर्ने,
(४) बौद्धिक बैंक, ग्यालेरी तथा संग्रहालय स्थापना र सञ्चालन गर्ने,
(५) बौद्धिक बैंकमा जम्मा भएका बौद्धिक सम्पत्तिहरुको आधिकारिकताका लागि प्रचलित कानुनबमोजिम गर्ने,
(६) साहित्यकार, सङ्गीतकार, कलाकार, भाषाविद्, अभियन्ता, संस्कृतिविद्, दार्शनिक, समाजशास्त्री साथै ती क्षेत्रमा विशिष्ट योगदान पु¥याउने संस्थालाई कदर, सम्मान, प्रोत्साहन तथा पुरस्कृत गर्ने,
(७) नीलकण्ठ पुस्तकालय सञ्चालन गर्ने र यसको सञ्चालन प्रकृया तोकिए बमोजिम हुने,
(८) भाषा, साहित्य, सङ्गीत, कला, संस्कृति, दर्शनशास्त्र, समाजशास्त्र, ज्ञानविज्ञान र प्रविधिका क्षेत्रमा अध्ययन अनुसन्धान गर्न विद्वत्बृत्तिको व्यवस्था गर्ने,
(९) भाषा, साहित्य, सङ्गीत, कला, संस्कृति, दर्शनशास्त्र, समाजशास्त्र, ज्ञानविज्ञान र प्रविधिको संरक्षण तथा संवद्र्धनको माध्यमबाट स्थानीय तह, प्रदेश, राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय क्षेत्रसँग परिचित हुने र गराउने,
(१०) सम्बन्धित विषयमा स्थानीय, प्रदेश, राष्ट्रिय, अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा गोष्ठी, कार्यशाला, सम्मेलन, प्रदर्शनी, महोत्सव तथा प्रतियोगिता आयोजना गर्ने गराउने, सहभागी हुने साथै अवलोकन एवम् सिर्जनात्मक भ्रमणको आयोजना गर्ने,
११) विभिन्न भाषामा लेखिएका उच्चस्तरीय कृति र सिर्जनाहरूको अनुवाद गरी प्रकाशन गर्ने,
(१२) साँस्कृतिक, धार्मिक तथा पुरातात्विक महत्वका सम्पदाहरूको संरक्षण र संवद्र्धन गर्ने,
(१३) अग्रजको सम्मान र नयाँ पुस्ताको प्रतिभाको उजागर गर्ने,
(१४) यसै अनुसारका अन्य संघसंस्थासँग नगरपालिकाको समन्वय र सिफारिसमा भाईचारा सम्बन्ध स्थापना र बिस्तार गर्ने तथा पारस्परिक सहयोग आदान प्रदान गर्ने ।